Framtíðin gegn ríkinu Eva Baldursdóttir skrifar 15. október 2018 16:38 Loftslagsbreytingar hafa áhrif á allt. Náttúru, sjó, jökla, hitastig jarðar, veðurfar og alla íbúa jarðarinnar. Heimsendaspár eru að taka á sig mynd með verstu spám um hækkun hita en ljóst er að margar borgir jarðarinnar munu verða fyrir verulegum áhrifum vegna hækkunar sjávarmáls. Haag, New York, Miami, Shanghai, Rio de Janeiro, Osaka, Alexandria svo einhverjar séu nefndar. Sumir segja að þær muni sökkva nánast alveg en hvernig sem það verður, mun hækkun sjávarmáls hafa alvarlegar afleiðingar. Jörðin er að hlýna. Vatnið er að koma. Umhverfið og loftslagsbreytingar eru ekki krúttlegt áhugamál fólks í lopapeysum sem hefur gaman að því að skoða fugla, týna ber og ganga á fjöll. Ef spár reynast réttar um hlýnun jarðar frá 2060 og áfram er þetta stærsta og flóknasta álitaefni sem heimurinn stendur frammi fyrir í efnahagslegu tilliti. Auðlindir munu skerðast, flóttamannavandi skapast sem og heilsufarsvandi, fæðuöryggi rýrnar svo eitthvað sé nefnt um þau áhrif sem hlýnun jarðar hefur. Um allan heim eru hópar fólks að taka sig saman og fara í mál við ríki vegna aðgerðarleysis stjórnmálamanna í umhverfismálum. Stefnendur í þessum málum eru yfirleitt hópur barna. Í síðustu viku var stór dagur fyrir umhverfið þegar hollenskur áfrýjunardómstóll staðfesti niðurstöðu héraðsdóms þar í landi, en samkvæmt dómnum er hollensku ríkistjórninni skylt að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda um að minnsta kosti 25% árið 2020 frá 1990 viðmiðunum. Tvö önnur stór mál eru undir smásjá alþjóðasamfélagsins. Ef málin vinnast geta þau haft mikla þýðingu fyrir stefnumótun og aðgerðir stjórnvalda í loftslagsmálum. Í Bandaríkjunum er það Juliana v. United States, þar sem reynt er á rétt framtíðarkynslóða til heilbrigðs umhverfis og svokallaðs „public trust doctrine“ sem byggir á því að ríkið hafi skyldu til að vernda borgara og framtíðarkynslóðir fyrir vá sem skerðir lífsgæði þeirra. Það mál hefur fengið mikla umfjöllun hér í landi. Öllu þýðingarmeira fyrir Ísland og Evrópu er „The People´s Climate Case“ sem bíður meðferðar fyrir Evrópudómstólnum. Í stuttu máli byggir krafan á því að núverandi lagaumgjörð Evrópusambandsins um losun gróðurhúslofttegunda standist ekki sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi. Lagaumgjörðin heimil of mikla losun miðað við þær upplýsingar um hlýnun jarðar sem liggi fyrir. Þetta getur haft áhrif hér á landi enda erum við aðilar að viðskiptakerfi ESB um losunarheimildir. Þeir aðilar sem standa að þessum málum standa að lögfræðilegum aktívisma og tilgangurinn er að hafa bindandi áhrif á stefnumótun framkvæmdar- og löggjafarvalds. Í síðustu viku kom fram neyðarkall frá IPCC, Intergovernmental Panel on Climate Change með útgáfu skýrslu sem fjallar um áhrif hlýnunar jarðar um 1.5 gráður. Samfara skýrslunni kom skýrt fram að tímapunkturinn fyrir aðgerðir væri núna. Fyrir mér virkaði þetta eins og vekjaraklukka fyrir þá sem hafa verið á snooze takkanum lengi. Góðu fréttirnar eru að það eru til lausnir og margvíslegar aðgerðir sem má grípa til. Vandinn við CO2 er hins vegar að það tekur langan tíma að hverfa úr andrúmsloftinu og þó við hættum notkun kolefnaeldsneyta þá mun ekki draga á sama tímapunkti úr hlýnun heldur tekur það tíma. Þess vegna þurfum við bæði aðgerðir sem byggja á aðlögun (e. adaption) og mildun (e. mitigation). Aðgerðaráætlun í loftslagsmálum liggur nú fyrir og er í umsagnarferli til 1. nóvember. Þar er margt gott að finna. Miðað við nýjustu skýrslu IPCC þarf hins vegar að skoða hvort ekki eigi að ganga lengra. Samkvæmt áætluninni ber að standa við markmið Parísarsamningsins árið 2030, en ekki er ljóst hvort að það séu efri mörk samningsins. Að sama skapi hvet ég Katrínu Jakobsdóttur, forsætisráðherra, sem situr í nafni flokks með grænt í nafni sínu að taka forystu á alþjóðavísu í umhverfismálum og hvetja til aðgerða sem ganga lengra. Þegar lönd eins og Bandaríkin ætla ekki að skila sínu, leiðir það af hnattræns eðlis umhverfismála, að aðrar álfur eins og Evrópa þurfa einfaldlega að ganga lengra. Enn eru þeir til sem trúa ekki vísindum sem hafa borist allt frá 1970 um hlýnun jarðar af mannavöldum. Stór hluti stjórnmálamanna og ráðandi afla heimsins viðurkenna ekki vísindi og staðreyndir. Auðvitað má deila um umfang og aldrei er hægt að segja til með fullri vissu um framtíðina en það dregur ekki úr alvarleika málsins. Loftslagsbreytingar munu hafa alvarleg áhrif á líf milljóna manna hér á jörðinni og áhrif á okkur öll. Staðreyndin er sú að við getum ekki haldið áfram á sömu braut með neyslu og notkun jarðefnaeldsneyta. Við erum kynslóðin sem fékk þetta verkefni í hendur. Stöndum undir þeirri ábyrgð. Allra helst þeir sem hafa nú með höndum stefnumótun ríkis og fyrirtæki sem losa CO2 út í andrúmsloftið.Höfundur er lögfræðingur, hdl. og LL.M. nemi í alþjóðalögum við Háskólann í Miami með áherslu á umhverfismál og félagslegt réttlæti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson Skoðun Þegar enginn heldur utan um þig Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Andleg heilsa unga fólksins og áhrif samfélagsmiðla Halla Tómasdóttir Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli Kristinn Sigurðsson skrifar Skoðun Það verður ekki bæði sleppt og haldið Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Katrín og Gunnar Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Andleg heilsa unga fólksins og áhrif samfélagsmiðla Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónusta til framtíðar Freyja Rut Emilsdóttir skrifar Skoðun Þegar enginn heldur utan um þig Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Öryggi – Forvitni – Gleði Sigríður Hrund Pétursdóttir skrifar Skoðun Öryrkjar auglýsi eftir harðorðum mótmælum! Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í lit Anna Lára Pálsdóttir skrifar Skoðun Lega lýðveldisins Íslands Eiríkur Ingi Jóhannsson skrifar Sjá meira
Loftslagsbreytingar hafa áhrif á allt. Náttúru, sjó, jökla, hitastig jarðar, veðurfar og alla íbúa jarðarinnar. Heimsendaspár eru að taka á sig mynd með verstu spám um hækkun hita en ljóst er að margar borgir jarðarinnar munu verða fyrir verulegum áhrifum vegna hækkunar sjávarmáls. Haag, New York, Miami, Shanghai, Rio de Janeiro, Osaka, Alexandria svo einhverjar séu nefndar. Sumir segja að þær muni sökkva nánast alveg en hvernig sem það verður, mun hækkun sjávarmáls hafa alvarlegar afleiðingar. Jörðin er að hlýna. Vatnið er að koma. Umhverfið og loftslagsbreytingar eru ekki krúttlegt áhugamál fólks í lopapeysum sem hefur gaman að því að skoða fugla, týna ber og ganga á fjöll. Ef spár reynast réttar um hlýnun jarðar frá 2060 og áfram er þetta stærsta og flóknasta álitaefni sem heimurinn stendur frammi fyrir í efnahagslegu tilliti. Auðlindir munu skerðast, flóttamannavandi skapast sem og heilsufarsvandi, fæðuöryggi rýrnar svo eitthvað sé nefnt um þau áhrif sem hlýnun jarðar hefur. Um allan heim eru hópar fólks að taka sig saman og fara í mál við ríki vegna aðgerðarleysis stjórnmálamanna í umhverfismálum. Stefnendur í þessum málum eru yfirleitt hópur barna. Í síðustu viku var stór dagur fyrir umhverfið þegar hollenskur áfrýjunardómstóll staðfesti niðurstöðu héraðsdóms þar í landi, en samkvæmt dómnum er hollensku ríkistjórninni skylt að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda um að minnsta kosti 25% árið 2020 frá 1990 viðmiðunum. Tvö önnur stór mál eru undir smásjá alþjóðasamfélagsins. Ef málin vinnast geta þau haft mikla þýðingu fyrir stefnumótun og aðgerðir stjórnvalda í loftslagsmálum. Í Bandaríkjunum er það Juliana v. United States, þar sem reynt er á rétt framtíðarkynslóða til heilbrigðs umhverfis og svokallaðs „public trust doctrine“ sem byggir á því að ríkið hafi skyldu til að vernda borgara og framtíðarkynslóðir fyrir vá sem skerðir lífsgæði þeirra. Það mál hefur fengið mikla umfjöllun hér í landi. Öllu þýðingarmeira fyrir Ísland og Evrópu er „The People´s Climate Case“ sem bíður meðferðar fyrir Evrópudómstólnum. Í stuttu máli byggir krafan á því að núverandi lagaumgjörð Evrópusambandsins um losun gróðurhúslofttegunda standist ekki sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi. Lagaumgjörðin heimil of mikla losun miðað við þær upplýsingar um hlýnun jarðar sem liggi fyrir. Þetta getur haft áhrif hér á landi enda erum við aðilar að viðskiptakerfi ESB um losunarheimildir. Þeir aðilar sem standa að þessum málum standa að lögfræðilegum aktívisma og tilgangurinn er að hafa bindandi áhrif á stefnumótun framkvæmdar- og löggjafarvalds. Í síðustu viku kom fram neyðarkall frá IPCC, Intergovernmental Panel on Climate Change með útgáfu skýrslu sem fjallar um áhrif hlýnunar jarðar um 1.5 gráður. Samfara skýrslunni kom skýrt fram að tímapunkturinn fyrir aðgerðir væri núna. Fyrir mér virkaði þetta eins og vekjaraklukka fyrir þá sem hafa verið á snooze takkanum lengi. Góðu fréttirnar eru að það eru til lausnir og margvíslegar aðgerðir sem má grípa til. Vandinn við CO2 er hins vegar að það tekur langan tíma að hverfa úr andrúmsloftinu og þó við hættum notkun kolefnaeldsneyta þá mun ekki draga á sama tímapunkti úr hlýnun heldur tekur það tíma. Þess vegna þurfum við bæði aðgerðir sem byggja á aðlögun (e. adaption) og mildun (e. mitigation). Aðgerðaráætlun í loftslagsmálum liggur nú fyrir og er í umsagnarferli til 1. nóvember. Þar er margt gott að finna. Miðað við nýjustu skýrslu IPCC þarf hins vegar að skoða hvort ekki eigi að ganga lengra. Samkvæmt áætluninni ber að standa við markmið Parísarsamningsins árið 2030, en ekki er ljóst hvort að það séu efri mörk samningsins. Að sama skapi hvet ég Katrínu Jakobsdóttur, forsætisráðherra, sem situr í nafni flokks með grænt í nafni sínu að taka forystu á alþjóðavísu í umhverfismálum og hvetja til aðgerða sem ganga lengra. Þegar lönd eins og Bandaríkin ætla ekki að skila sínu, leiðir það af hnattræns eðlis umhverfismála, að aðrar álfur eins og Evrópa þurfa einfaldlega að ganga lengra. Enn eru þeir til sem trúa ekki vísindum sem hafa borist allt frá 1970 um hlýnun jarðar af mannavöldum. Stór hluti stjórnmálamanna og ráðandi afla heimsins viðurkenna ekki vísindi og staðreyndir. Auðvitað má deila um umfang og aldrei er hægt að segja til með fullri vissu um framtíðina en það dregur ekki úr alvarleika málsins. Loftslagsbreytingar munu hafa alvarleg áhrif á líf milljóna manna hér á jörðinni og áhrif á okkur öll. Staðreyndin er sú að við getum ekki haldið áfram á sömu braut með neyslu og notkun jarðefnaeldsneyta. Við erum kynslóðin sem fékk þetta verkefni í hendur. Stöndum undir þeirri ábyrgð. Allra helst þeir sem hafa nú með höndum stefnumótun ríkis og fyrirtæki sem losa CO2 út í andrúmsloftið.Höfundur er lögfræðingur, hdl. og LL.M. nemi í alþjóðalögum við Háskólann í Miami með áherslu á umhverfismál og félagslegt réttlæti.
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun