Skoðun

Ráðherra, ferðu ekki of geist í hlutina?

Guðmundur Karl Snæbjörnsson skrifar
Frumvarp til laga um veipur og það í sér lögum um þær er vissulega mikil framför frá fyrri tilraun til laga frá fyrrv heibrigðisráðherra Bjartrar Framtíðar.

Þó slíkt sé til mikilla bóta og rétts vegar með slíkum breytingum þá virðist þessum nýju lögum, (taka tvö) þó ætlað að innihalda óbreytta alla aðra slæma vankanta fyrri tilraunar til laga. Þetta að sögn heilbrigðisráðherra við Fréttablaðið vegna áhersluatriðis sem hefur algerlega verið vísað frá af vísinda- og fræðimönnum og verið sannreynt með niðurstöðum rannsókna.

Börnin leiðast ekki út í reykingar frá veipum 

Ein síðasta rannsóknin  varðandi þetta atriði hjá börnum var gerð á 60.000 börnum og sýndi sú rannsókn enga eða hverfandi ástæðu til að óttast slíkt (0,02-0,5%). Sýndi fram á að veipun leiddi EKKI til reykinga barna. 

Sama niðurstaða á við hvort heldur um er að ræða rannsóknir vestanhafs (CDC, Villanti et al) eða austan hafsins (UKCTAS, UK). Má einnig benda á reykingar ungmenna hér á landi (óbirt rannsókn Rannsóknir og Greining) höfðu enn frekar fallið á síðasta ári og núna komnar niður í aðeins 2% barna sem reykja reglulega og veipun sama aldurs er 5,2%. Þetta þrátt fyrir mikið fikt ungmenna á veipum, en taka skal skýrt fram að fikt er ekki það sama og regluleg notkun, meira helgardæmi og þess háttar, hluti félagslegrar hegðunar.

Fikt er ekki sama og regluleg notkun

Þetta er lægsta reykingatíðni ungs fólks sem þekkist í heiminum í dag. Þetta þrátt fyrir mikið fikt, eins og sagði, hér á landi og sem endurspeglast einnig í öllum erlendum rannsóknum. Margir virðast kallaðir til fikts en sárafáir, ef nokkrir, sem fara yfir í reglulega notkun veipa þeirra barna sem ALDREI notað tóbak áður. Gríðarlega ánægjulegt og mikilvægt atriði í þessu. 

Má því ætla að veipun þessara 5,2% séu allt krakkar sem hafa verið að reykja áður. Enn fremur má bæta við því gleðiefni að sala sígaretta hefur á allra síðustu árum dregist saman um ein 50%. Hvers vegna geta menn svo bara giskað á og rifist um ef vilja, en fleira komið til en bara veipur.

Nýtt frumvarp í gömlum klæðum

Nýtt frumvarp til laga með helstu ágöllum þess fyrra væri nánast eins og að kasta frá sér einu besta tækifæri sem hingað til hefur komið fram til að vinna á og draga úr afleyðingum reykingatengdra sjúkóma í þjóðfélagi okkar og sem veldur ennþá 200 dauðsföllum á ári hverju.

Og hvað svo í staðinn? Hömlur sem skaða? Vegna þess að við og löggjafinn erum að eltast við ímyndaða hræðslu og segjum að gæti kannski, kannski, kannski og bara hugsanlega skeð í bláma framtíðarinnar! Ekki einu sinni fræðilegur möguleiki virðist á að slíkt geti orðið, því forsendur fyrir því vantar skv þeim vísindarannsóknum sem liggja fyrir í dag. Rétt að taka fram að mjög vel er fylgst með þessum atriðum.

Nei, slíkt er auðvitað ekki bara rangt, heldur óhæfa. Veipur hafa verið á markaðnum erlendis í yfir áratug, þúsundir rannsókna liggja fyrir og bætist ört í þann stóra haug rannsókna og fræðgreina.

Gríðarlegur munur á að veipa og reykja - muna það

Engum þeirra rannsókna hefur enn tekist að sýna fram á neinn skaða af veipum, engum, hvað þá dauðsföll af notkun þeirra. Enda vantar í veipur allar forsendur skaðlegra efna, sem þó er að finna í ríkulegu magni í sígarettureyknum. Nánast ekki hæft til neins samanburðar. Allt annað en það sem hægt er að segja um aukaverkanir nánast allra þeirra lyfja sem við læknar skrifum upp á fyrir sjúklinga okkar, jafnvel dauðsföll af þeim sem ekki er ekki einu sinni nauðsynlegt að framvísa lyfseðli til að kaupa.

Enga ávanabindingu né fíkn er að sjá af nikótíni af nikótínlyfjunum eða veipum hingað til; á hér sérstaklega við nikótín notkun hjá þeim sem aldrei hafa reykt eða notað tóbak áður. 

Annað gildir fyrir þá sem hafa verið háðir sígarettum eða tóbaki áður, því þá sýnir það ákveðna saðningsverkun, þ.e. slær á fráhvarfseinkennin, en valda ekki það sem er fíkn. En hefur væga ávanabindandi verkun sem er á pari með ávanabindingu nikótínlyfjanna, eins og plástra og tyggjósins, þó er sú binding hverfandi í samanburði við sígaretturnar.

Eru veipur útgönguleið okkar frá reykingum?

Veldur því EKKI að einstaklingar, eins og börnin okkar, leiðist frá veipum yfir í reykingar. Eins og staðfestist í öllum rannsóknum þar sem veipur eru í framboði, vestan hafs og austan. Einnig má ekki gleyma að um 80% barna nota bara ávaxabrögð í veipurnar sínar (USA, rannsókn) en ekkert nikótín í þeim. Það sem meira er að reykingatíðni barna og fullorðinna hefur hrapað gríðarlega samhliða mikill aukningu á veipum og reyndar í svo miklum mæli sem við höfum aldrei áður orðið vitni að. Veipur gætu öllu heldur virkað eins og útgönguleið fyrir börn og fullorðinna, ekki til þeirra, eins og rannsóknir gefa einna helst til kynna.

Hvað er málið þá? Eftir stendur hræðslan við það atriði sem vantar allar fræðilegar forsendur til að geti orðið að veruleika samkvæmt þekkingu okkar í dag og áhættumati á hugsanlegum skaðleika í framtíð.

Setja lög til að verja hræðsluna eina saman?

Eigum við því að setja lög til að verja hræðsluna eina saman og kasta nánast frá okkur þeim gríðarlega ávinningi gegn reykingum sem getur verið í hendi okkar með lögum byggðra á sannreyndum vísindum. 

Á að setja lagaumgjörð sem dregur úr og jafnvel hindrar fólk í að fara frá því sem stórskaðar okkur og drepur í 50% tilvika (WHO) og draga þannig úr eða hindra fólk í að skipta yfir í nánast hættulaust fyrirbæri? Ábyrgðarlaust og bara glórulaust slík löggjöf, hvort heldur hún er eigin smíði hér á landi eða í formi tilskipunar Evrópusambandsins.

Betri vísindi – ráðgjöf

Eitt að lokum, síðast þegar frumvarp fyrrv heilbrigðisráðherra var lagt fram fyrir Alþingi þá buðust nokkir höfundar tímamótaskýrslna í heiminum um þessi mál til þess að vera Alþingi til ráðgjafar. Þetta voru nokkrir höfundar skýrslna Public Health England (2018) og Royal College of Physicians (1, 2) og í þann hóp bættist síðan einn fyrrv framkvæmdastjóra hjá WHO (World Health Organization) og stofnandi þeirrar stofnunar WHO sem fer einmitt með tóbaks-og fíknimál WHO FCTC, Derek Yach. Í nýlegu samtali við nokkur þeirra þá stendur slíkt boð enn, ef Alþingi sér þörf á eða þóknast að leita ráðgjafar um þessi mál. En nokkur þeirra hafa þegar verið höfð til ráðgjafar þingnefnda og ríkisstjórna nokkurra landa eins og Kanada, UK, Nýja Sjálands o.fl. 

Vonandi auðnast þingnefnd Velferðarnefndar að þiggja ráðgjöf þessa.

Fyrirvari: hef engra hagsmuna að gæta við framleiðendur, innflytjendur eða sölumenn raftóla né hagsmunatengsl við tóbaks- og lyfjageiran. Enga hagsmuni, stöðu eða titils, að gæta varðandi hefðbundnar tóbaksvarnir eða lýðheilsustarfsemi. 
Er læknir og hef lögvarin réttindi á Íslandi, Noregi og Svíþjóð til að ráðleggja fólki til bættrar heilsu og skrifa út lyf þegar svo á við. Annað ekki.




Skoðun

Skoðun

Er þetta eðli­legt?

Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar

Sjá meira


×